De Nederlandse zorg staat onder druk. Arbeidsmarktkrapte, vergrijzing en stijgende zorguitgaven dwingen tot nieuwe manieren van werken en denken. Het programma ‘De juiste zorg op de juiste plek’ (JZOJP) richt zich op drie centrale doelen: het voorkomen van duurdere zorg, het verplaatsen van zorg dichter bij de patiënt en het inzetten van slimme zorg, waaronder eHealth. Een cruciale succesfactor in dit programma is de actieve betrokkenheid van burgers en patiënten. Xpertisezorg onderzocht in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS) hoe burger- en patiëntparticipatie in de praktijk verloopt.
De onderzoeksvraag luidde:
Hoe verloopt participatie van burgers en patiënten in de regionale JZOJP-trajecten?
Belangrijkste bevindingen
Uit de resultaten blijkt dat burgers en patiënten nog te weinig aan de wortel van vernieuwing staan, terwijl er grote mogelijkheden zijn. De praktijk laat een afstand zien tussen systeempartijen (zorgverzekeraars, gemeenten, zorgorganisaties), burgerinitiatieven en patiëntenorganisaties. Deze afstand belemmert co-creatie en gezamenlijke innovatie.
Specifieke knelpunten die naar voren kwamen zijn:
- Regiobeelden zijn te abstract: Burgers en patiënten hebben moeite om hun stem te laten horen in beleidsmatige discussies
- Communicatie en taal: Er is vaak geen gedeelde taal tussen systeempartijen en burgers, wat samenwerking bemoeilijkt.
Aanbevelingen
Het onderzoek formuleert verschillende aanbevelingen om burger- en patiëntparticipatie in regionale trajecten te versterken:
- Verbind wijk-, buurt- en gemeentelijk niveau met regionaal beleid
- Participatie op buurtniveau richt zich op thema’s als eenzaamheid, gezondheid en leefomgeving, inclusief cultuurspecifieke vragen
- Regionale participatie behandelt bredere vraagstukken zoals dubbele vergrijzing, arbeidsmarktkrapte en dreigende zorginfarcten
- Het rapport adviseert deze twee niveaus beter te verbinden via regionale werkagenda’s, zodat burgers en patiënten daadwerkelijk invloed hebben op samensturing
- Participatie op buurtniveau richt zich op thema’s als eenzaamheid, gezondheid en leefomgeving, inclusief cultuurspecifieke vragen
- Creëer van randvoorwaarden voor effectieve participatie
- Overbrug verschillen in kennis, tijd en financiering tussen burgers en systeempartijen
- Erken en waardeer burgerinitiatieven en patiëntenparticipatie
- Geef burgers ruimte om onderdelen van de basiszorg zelf te organiseren waardoor zij actief kunnen bijdragen aan oplossingen